افراد برای کسب موفقیت نیاز به برنامه دارند. این موضوع در مورد کسب‌وکارها نیز صدق می‌کند. هر شرکت یا سازمانی باید یک بیزینس پلن (Business plan) یا طرح تجاری برای پیشبرد فعالیت‌ها و دستیابی به اهداف داشته باشد. این برنامه به سازمان کمک خواهد کرد تا در مسیری درست به صورت پیوسته حرکت کند و در مقابل چالش‌ها و مشکلات تصمیم‌گیری‌های بهتری داشته باشد.
بیزینس پلن چیست؟
بیزینس پلن، طرح تجاری یا BP برنامه‌ای است که به صورت مکتوب و شفاف نقشه راه (road map) شرکت را برای انجام فعالیت‌ها در حوزه‌های مختلف مشخص می‌کند. این حوزه‌ها شامل، بازاریابی داخلی و خارجی، جذب و مدیریت نیروی انسانی، مدیریت منابع مالی و فنی و … است.
باید در همان روزهای ابتدایی شروع فعالیت مشخص شود که شرکت برای رسیدن به چه هدفی تلاش خواهد کرد و برای این کار چه مسیری را انتخاب کرده است. هر چه بیزینس پلن یا طرح تجاری شفاف‌تر، کامل‌تر، دارای جزییات بیشتر، واقع‌بینانه‌تر و علمی‌تر باشد، قطعا در طول مسیر پیشرفت بهتر می‌تواند به شرکت در تصمیم‌گیری‌ها و تدوین استراتژی‌ها کمک کند.
برای نوشتن بیزینس پلن چه باید کرد؟
مراحل و اقدامات مختلفی برای نوشتن بیزینس پلن باید انجام شود. در ابتدا باید بدانیم استاندارد یا دستورالعمل دقیقی برای نگارش این برنامه وجود ندارد و بخش زیادی از آن وابسته به خلاقیت و نیازهای شرکت خواهد بود.
گام اول: تعریف کسبوکار
اولین گام برای نگارش یک بیزینس پلن تعریف دقیق از کسبوکار است. این تعریق دقیق باید شامل اهداف کسبوکار، اکوسیستم، شرکا، رقبا، مأموریت‌ها، تهدیدها و فرصت‌های احتمالی و سایر جزییاتی باشد که می‌تواند به درک بهتر کسبوکار کمک کند. شاید بتوان یک کسبوکار را در یک خط تعریف کرد اما بهتر است تمام موارد ذکر شود تا دید جامع‌تری به مدیران سطوح مختلف داده شود.
گام دوم: مقیاس کسبوکار
گام دوم برای نگارش بیزینس پلن مشخص کردن مقیاس کسبوکار است. مقیاس کسبوکار تنها محدود به تعداد اعضای شرکت نمی‌شود. یک شرکت ممکن است در سطح یک شهر فعالیتش را توسعه دهد. کسب‌وکارهایی نیز در سطح کشور خدمات خود را ارائه می‌دهند. قطعا گسترش خدمات به روند پیشرفت شرکت وابسته خواهد بود اما باید در ابتدا وضعیت فعلی و اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت در نظر گرفته شود. ممکن است یک کسبوکار در ابتدا مقیاس کوچکی داشته باشد و بخش‌هایی از یک شهر را برای توسعه کسب‌وکارش انتخاب کند اما در بلند مدت بتواند به مشتریان سراسر ایران محصولاتش را ارائه دهد.
گام سوم: تولید نمونه محصولات یا سرویس‌ها
در مرحله سوم باید محصولات شبیه‌سازی شوند تا جزییات دقیقی از فرایندهای تولید، نگهداری، عرضه، فروش، فروش مجدد و خدمات پس از فروش تعیین شود. محصولات و خدمات مهمترین عامل برای شناخت کسبوکار است. هر گونه ضعف در این بخش منجر به شکست کسبوکار خواهد شد.
گام چهارم: شناخت توانایی‌ها
گام چهارم تهیه طرح تجاری مربوط به شناخت دقیق توانایی‌های شرکت است. باید پتانسیل‌های بالفعل و بالقوه شناخته شود تا در طول مسیر پیشرفت، از آن‌ها به بهترین نحوه استفاده شود. در این مرحله باید نقاط ضعف و تهدیدها هم بررسی شوند تا بتوان در صورت مواجه با آن‌ها، تصمیمات درست اتخاذ کرد. در حقیقت این گام تمرکز ویژه‌ای روی قابلیت‌ها و توان عملیاتی کسبوکار دارد. قابلیت‌هایی که می‌تواند مقیاس کسبوکار را گسترش دهد و وضعیت فعلی را به اهداف و تعاریف اولیه نزدیک کند.
گام پنجم: شروع کسبوکار
در مرحله پنجم از بیزینس پلن باید راه‌اندازی و شروع به کار شرکت را به صورت تئوری برنامه‌ریزی کرد. از موضوعات مهم در این بخش مکان‌سنجی و مکان استقرار شرکت است. این موضوع اهمیت زیادی دارد چون انتخاب محل استقرار اشتباه سبب ایجاد دردسرهای متعدد در طول مسیر پیشرفت شرکت خواهد شد. همچنین باید تجهیزات ابتدایی و نیروی انسانی مورد نیاز مشخص شود. در نهایت باید گام‌های ابتدایی برای تولید محصولات یا ارائه خدمات و بازاریابی‌های اولیه مشخص شود.
گام ششم: مدیریت منابع مالی
در گام ششم از طراحی بیزینس پلن باید منابع مالی به دقت بررسی شوند و با توجه به ضرورت‌ها، بودجه‌ها به فعالیت‌های مختلف تخصیص داده شود. توزیع صحیح منابع مالی یکی از کلیدهای موفقیت هر کسبوکار است. بسیاری از کسب‌وکارها در میانه راه با مشکلات کمبود بودجه مواجه می‌شوند. این مشکل سبب از دست رفتن سرمایه‌های انسانی، علمی و زمانی فراوانی خواهد شد.
در زمان طراحی بیزینس پلن سعی کنید مزیت‌های رقابتی کسبوکار را مشخص کنید. همچنین برای فعالیت‌ها مدت زمان مشخصی تعریف کنید و سیستم‌هایی را برای کنترل فرایندهای کسبوکار تعریف کنید. ریسک کسبوکار را به طور واقع‌بینانه محاسبه کنید و از اصول عملی و افراد متبحر دز این زمینه کمک بگیرید. در نهایت تصویر دقیقی از محصولات کسبوکار به همراه جزییات ترسیم کنید و به صورت منطقی درآمد را پیش‌بینی کنید.
چنین بیزینس پلنی می‌تواند یک ابزار فوق‌العاده برای دستیابی به اهداف باشد. گاهی تعریف یک بیزینس پلن درست سبب می‌شود تا همان ابتدا متوجه اشتباه‌های محاسباتی خود شوید و گاهی هم تعریف اغراق‌آمیز و غیرواقعی طرح تجاری باعث می‌شود سرمایه‌های مالی، انسانی و زمانی زیادی را از دست بدهید.
