عمل جراحی تعویض مفصل زانو به دنبال آسیب‌دیدگی این بخش از زانو بر اثر آرتروز، ساییدگی، تخریب یا روماتیسم صورت می‌گیرد. هدف از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو کاهش دردهای زانو است.
عمل جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو عملی است که در آن جراح ارتوپد مفصل آسیب دیده بیمار را خارج و آن با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌کند. به طور کلی، زانو بزرگترین مفصل بدن انسان است که استخوان ران را به استخوان ساق متصل می‌کند. مفصل زانو به دلیل موقعیتی که دارد فشارهای زیادی را تحمل می‌کند.
هنگام راه رفتن، زانو انسان وزنی معادل ۱.۵ برابر وزن بدن را تحمل می‌کند. این فشار هنگام بالا رفتن از پله به ۴-۳ برابر وزن بدن و در حالت چهارزانو نشستن به ۸ برابر وزن بدن می‌رسد. تمام این فشارها که به طور طبیعی به زانو وارد می‌شوند باعث می‌شوند زانو مستعد آسیب‌دیدگی باشد. مفصل آسیب دیده زانو در مراحل اولیه از طریق دارو یا تغییر سطح فعالیت‌های بدنی می‌تواند درمان شود. اما چنانچه این درمان‌ها موثر واقع نشد، مفصل زانو با تشخیص پزشک خارج و با یک مفصل مصنوعی جایگزین می‌شود.
بیمار چه زمانی نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل زانو دارد؟
چندین عامل وجود دارند که هریک به نوعی باعث می‌شوند مفصل زانو آسیب ببیند. متخصص زانو در ابتدا تلاش می‌کند با تجویز دارو یا محدود کردن میزان و نوع فعالیت‌های بدنی بیمار، اقدام به درمان مفصل آسیب‌دیده کند. اما اگر آسیب‌دیدگی شدید باشد مفصل زانو باید جراحی و تعویض شود.
آرتروز زانو، یکی از دلایل انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو
آرتروز یا استئوآرتریت بیماری است که معمولا با بالا رفتن سن بروز می‌کند. آرتروز شرایطی است که در آن غضروف زانو نرم و فرسوده شده و به دنبال آن استخوان زیرین آن بیش از اندازه رشد می‌کند. به این ترتیب سطح غضروف زبر و کم‌کم تجزیه می‌شود. در نبود سطح نرم و جاذب غضروف، استخوان ران و ساق پا در محل اتصال روی هم ساییده می‌شوند و این باعث تورم، درد و محدودیت‌های حرکتی برای فرد خواهد شد.
آرتریت روماتوئید و عمل جراحی مفصل زانو
عامل دیگری که موجب آسیب‌دیدگی مفصل زانو می‌شود آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی است. روماتیسم مفصلی یک شرایط عصبی یا نوعی بیماری خودایمنی است. آرتریت روماتوئید زانو معمولا در هر دو زانو رخ می‌دهد. در این بیماری، لایه سینوویال در مفصل زانو که مایع سینوویال ترشح می‌کند و موجب حرکت راحت‌تر مفصل زانو می‌شود، ملتهب شده و به طور کنترل نشده سیوویال ترشح می‌کند. این بیماری نیز همراه با درد و محدودیت‌های حرکتی همراه است. در این شرایط نیز پزشک به منظور کاهش دردهای بیمار و بازگرداندن توان حرکتی وی اقدام به عمل جراحی تعویض مفصل زانو می‌کند.
ضربات خارجی یا داخلی به مفصل زانو و عمل جراحی تعویض مفصل زانو
یکی دیگر از عوامل آسیب‌زننده به مفصل زانو، ضربات شدید وارد شده به زانو است. این ضربات می‌توانند عامل خارجی داشته باشند، مثل انجام ورزش سنگین یا تصادف. گاهی نیز علت آن عدم جوش خوردگی مناسب زانو پس از شکستن آن است. در این حالت فشاری که به مفصل زانو وارد شده موجب آسیب‌دیدگی آن می‌شود. چنانچه درد بیمار شدید باشد و در بیمار محدودیت‌های شدید حرکتی ایجاد کرده باشد پزشک ناچار به جراحی مفصل زانو است.
عمل جراحی تعویض مفصل زانو چگونه انجام می‌شود؟
به دنبال اثربخش نبودن داروهای تجویز شده، محدود کردن فعالیت‌های بدنی، شدت یافتن درد زانو، انحراف زانو یا انجام جراحی‌های سبک‌تر، جراح ارتوپد اقدام به تعویض مفصل زانو خواهد کرد.
مرحله نخست جراحی تعویض مفصل زانو
در این مرحله ابتدا پزشک برشی در ناحیه زیر زانو ایجاد می‌کند و با کنار زدن پوست، ماهیچه و استخوان کشکک، به استخوان‌های ران و درشت‌نی دسترسی پیدا می‌کند. سپس با ایجاد برش‌هایی در بخش پایینی استخوان ران اقدام به خارج کردن مفصل زانو می‌کند. در این عمل جراحی معمولا مینیسک زانو نیز خارج می‌شود. در مرحله بعد در این قسمت یک بخش فلزی قرار داده می‌شود که بخشی از مفصل مصنوعی است. اتصال این بخش با استفاده از نوعی سیمان استخوانی انجام می‌شود.
مرحله آخر عمل جراحی تعویض مفصل زانو
در مرحله دوم، پزشک مرحله قبل را در بخش بالای استخوان درشت نی هم تکرار می‌کند و یک بخش فلزی هم در این ناحیه قرار داده می‌شود. حال بخش اصلی مفصل مصنوعی که از جنس پلی‌اتیلن (نوعی پلاستیک مقاوم) است بین دو بخش فلزی قرار داده می‌شود و به این ترتیب عمل جراحی تعویض مفصل زانو صورت می‌گیرد.
مراقبت‌های پس از جراحی تعویض مفصل زانو
زمانی که بیمار پس از تحمل دردهای بسیار تن به عمل جراحی داده، انتظار دارد نتیجه مطلوبی در پایان دردی که تحمل کرده است ببیند. بخشی از این نتیجه مطلوب وابسته به مهارت جراحی است که عمل تعویض مفصل زانو را انجام داده. اما بخش مهم‌تر آن مراقبت‌هایی است که خود بیمار پس از انجام عمل جراحی انجام می‌دهد.
مراقبت‌های ضروری بعد از تعویض مفصل زانو
یکی از این مراقبت‌ها، جلوگیری از عفونی شدن زخم جراحی است که با تعویض مرتب پانسمان قابل انجام است. تورم در محل انجام عمل جراحی تا چند ماه طبیعی است. اما چنانچه متوجه افزایش میزان تورم شدید باید به پزشک خود اطلاع دهید. از نظر تغذیه بهتر است در این مدت از مواد غذایی دارای آهن و ویتامین K استفاده کنید.
سبزیجات، میوه، عدس و جگر غذاهایی عالی برای گذراندن دوره نقاهت پس از انجام این عمل هستند. همچنین نوشیدن مایعات را فراموش نکنید. از نظر انجام فعالیت‌های بدنی سه تا شش هفته محدودیت‌هایی شدید خواهید داشت، اما پس از آن می‌توانید به طور سبک فعالیت‌های روزمره خود را آغاز کنید. در این دوران، محل نشستن شما بهتر از سفت و کمی بالاتر از حد معمول باشد. همچنین سعی کنید وسایلی که بیشتر به آن‌ها نیاز دارید را در نزدیکی خود نگه دارید تا مجبور به حرکت نشوید.
بهترین پزشک برای تعویض مفصل زانو
پزشکان زیادی در کشور هستند که می‌توانند عمل جراحی مفصل زانو را انجام دهند. اما این عمل بسیار حساس است و شما نیاز دارید پیش از انجام عمل از مهارت پزشک خود اطمینان داشته باشید. دکتر آرش شرافت وزیری یکی از بهترین جراحان ارتوپد است که می‌تواند عمل جراحی مفصل زانو را به شکلی عالی انجام دهد.
